on iki hayvanlı türk takvimi

12 yılın 5 katı olan 60 yıllık devreleri ile kök türkler’de, uygur türkleri’nde, tuna-bulgar türkleri’nde, itil-bulgar türkleri’nde ve daha önceleri de büyük ihtimalle hun türkleri’nde kullanılmış olup, türkler arasında çok yaygın bir sistem olmuştur. kök türk yazıtları, uygur kitap ve hukuk belgeleri, tuna bulgarları’nın yazıtları, bulgar hakanları listesi bu takvimle tarihlendirilmiştir. hatta, manas destanı’ndaki bazı olaylar bile on iki hayvanlı türk takvimi ile tarihlendirilmiştir

türk takvimi’nde bir gün 12 bölüme ayrılır, her bölüme ’çağ’ adı verilirdi.bir çağ iki saat, dolayısıyla bir gün de 24 saat idi. herbir çağ ise sekiz ’keh’ten ibaretti. yılbaşı olarak gece-gündüz eşitliğinin yaşandığı 21 mart, nevruz günü alınırdı. bu eski türk takvimi, her biri bir hayvan adı ile anılan “ 12 yıllık” devre esasına dayanıyordu. yılların adları şöyle idi:

1. yıl : sıçkan (fare),

2. yıl : ud (sığır-öküz),

3. yıl : bars (pars),

4. yıl : dabışkan (tavşan),

5. yıl : nuh (lu)( ejderha),

6. yıl : ilan (yılan),

7. yıl : yunt (at),

8. yıl : koy (koyun),

9. yıl : biçit (maymun),

10.yıl : tabuk (tavuk),

11.yıl : it (köpek),

12.yıl : tonbuz (domuz).

bir yılda 12 ay vardı. aylar birinç (birinci) ay, ikinç, üçünc vb. diye adlandırılmıştı

edouard chavannes’in "le cycle turc des douze animaux [12 hayvanlı türk takvimi]", adlı araştırmasına göre asya’da kullanılan 12 hayvanlı takvim türklere ait bir takvim sistemi idi ve çinliler bu takvimi türklerden almışlardı. chavannes bu yüzden de araştırmasının adını 12 hayvanlı türk takvimi koymuştur.